و حیث جری فی الکلام ذکر بعض الاقسام الارضین فلا باس بالاشارة اجمالا الی جمیع اقسام الارضین و احکامها فنقول و من الله الاستعانة الارض امّا موات و امّا عامرة و کلّ منهما امّا ان یکون کذلک اصلیّة و عرض لها ذلک فالاقسام اربعة لا خامس لها. الاولّ ما یکون مواتا بالاصالة بان لم تکن مسبوقة بعمارة و لا اشکال و لا خلاف منافی کونها للامام (علیه السّلام) و الاجماع علیه محکیّ عن الخلاف و الغنیة و جامع المقاصد و المسالک و ظاهر جماعة اخری و النّصوص بذلک مستفیضة بل قیل انّها متواترة و هی من الانفال. نعم ابیح التّصرّف فیها بالاحیاء بلا عوض و علیه یحمل ما فی النّبویّ موتان الارض لله و رسوله (صلّی الله علیه و آله) ثمّ هی لکم منّی ایّها المسلمون و نحوه الآخر عادی الارض لله و لرسوله ثمّ هی لکم منّی.
از آن جایی که ذکر بعض از اقسام زمین در کلام جاری شد به مناسبت اشاره ای اجمالی به همه ی اقسام زمین و احکام آن ها خالی از لطف نیست. زمین ها به دو دسته ی موات (بایر) و عامره (آباد و دائر) تقسیم می شوند و هر کدام از این دوبنا بر این که موات بودن یا عامره بودنشان اصالت داشته و یا این که بر آن ها عارض شده است به دو دسته تقسیم می شوند. از آن جایی که تقسیم یاد شده برهانی است حصر آن عقلی بوده و قسم پنجمی برای آن متصوّر نیست. دسته ی اول زمین هایی هستند که اصالتا بایر هستند. یعنی مسبوق به آبادی نیستند و از ابتدا بایر بوده اند. البته منظور این نیست که از ابتدای خلقت بایر بوده اند که این نکته غیر قابل تحصیل است. بلکه منظور این است که تا جایی که اطّلاع در دست است سابقه ای از عمران در مورد آن زمین در اذهان وجود ندارد. هیچ اشکال و یا اختلافی وجود ندارد درباره این که این زمین ها از انفال و متعلّق به امام (علیه السّلام) از آن جهت که امام است هستند. کلام شیخ طوسی در"خلاف"، ابن زهره در "غنیه"، محقّق ثانی در "جامع المقاصد"، شهید ثانی در "مسالک" و نیز ظاهر عبارات جماعتی دیگر از فقیهان از اجماع بر تعلّق این زمین ها به امام (علیه السّلام) حکایت دارد. متن روایاتی مستفیضه که از بیشتر از سه خبر هستند این نکته را بیان می کند و حتّی گفته شده که این روایات به حدّ تواتر می رسند و دلالت دارند بر این که این زمین ها از انفال و اموال پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و ائمّه (علیهم السّلام) محسوب می شوند. البته لازم به ذکر است که این زمین ها در زمان غیبت به واسطه ی احیاء برای مردم (قدر متیقّن شیعیان هستند) بدون عوض، عوارض و خراج و به صورت رایگان قابل تصرّف هستند. "زمین های مرده برای خداوند و پیامبرش است و سپس از طرف من برای شماست ای مومنین" و "زمین های بایر برای خداوند و نیز برای پیامبرش هستند و بعد از طرف من برای شماست" دو حدیث نبوی هستند که بر همین حکم حمل می شوند.
